Satiso: Lelihumusho lesiSwati litsetfwe etiko leteMtsetfo neku tfutfukiswa kweMtsetfo Sisekelo wase Ningizimu Afrika. Chaphela, kune maphutsa ekuhumushweni kwaletinye tincenye. Kungumsebenti wetfu losachubeka kukulungisa loku, nekuphucula indlela yekuhumusha.
Please note: This translation is taken directly from the official Department of Justice edition. We are aware that it is not complete or always accurate (e.g. s6.23.2), and we are working towards a new, better translation.
Sigaba 84 seMtsetfosisekelo lomusha sitsatfwa kwekutsi sicuketse lesigatjana lesengetako lesilandzelako:
- Mengameli kumele abonisane nemaSekela eMengameli -
- ekutfutfukisweni nasekuchutjweni kwenchubomgomo yaHulumende wavelonkhe;
- kuto tonkhe tindzaba letiphatselene nekuphatfwa kweKhabhinethi nekwentiwa kwemisebenti yeKhabhinethi;
- ekuniketeni imisebenti emaSekeleni eMengameli;
- kungakabekwa muntfu ngaphasi kweMtsetfosisekelo noma ngaphasi kwanoma ngumuphi umtsetfo, lokufaka kubekwa kwemancusa noma titfunywa letimele lelive kulamanye emave;
- kungakabekwa emaKhomishani eluphenyo; (f) kungakabitwa luhlololuvo; futsi
- kungakacolelwa noma kungancishiswa sigwebo sesiboshwa.
Sigaba 89 seMtsetfosisekelo lomusha kumele sitsatfwe ngekutsi sicuketse lesigatjana lesengetako lesilandzelako:
- Tigatjana (1) na- (2) tiyasebenta futsi naseSekeleni laMengameli.
Indzima(a) yesigaba 90 (1) saloMtsetfosisekelo lomusha itsatfwa ngekutsi ifundzeka kanje:
(a) liSekela laMengameli lelikhetfwe nguMengameli;
Sigaba 91 seMtsetfosisekelo lomusha sitsatfwa kutsi sifundzeka kanje:
91. iKhabhinethi
- IKhabhinethi ibunjwe ngeMengameli, emaSekela eMengameli kanye—
- netiNdvuna teMbuso letingengci ku-27 letingemalunga eSigungu saVelonkhe letibekwe ngekulandzela sigatjana (8) kuya ku-(12); kanye
- neNdvuna yeMbuso lengengci yinye lengasilo lilunga leSigungu saVelonkhe, futsi lebekwe ngekulandzela sigatjana (13), kepha uma abeka leNdvuna Mengameli, ahlolisana nemaSekela aMengameli kanye nebaholi bemacembu lekamelwe esiGungwini, uma abona kubekwa kwaleyo Ndvuna yeMbuso kudzingekile.
- Licembu ngalinye lelinetihlalo letisukela ku-80 kuleSigungu saVelonkhe linelilungelo lekukhetsa liSekela laMengameli emalungeni aleSigungu.
- Uma kute licembu noma linye kuphela licembu lekungilo lelinetihlalo letingu-80 noma ngetulu kwaloko kuleSigungu, licembu lelinetihlalo letinyenti kanye nalelo lelinetihlalo letilandzelako anelilungelo ngalinye lekukhetsa linye liSekela laMengameli emalungeni aleSigungu.
- Uma lilunga selibekiwe kuba liSekela laMengameli, lingakhetsa kuchubeka noma liyekele kuba lilunga laleSigungu.
- LiSekela laMengameli lingasebentisa emandla alo liphindze lente nemisebenti yalo leliyetfwese ngulesikhundla sebuSekela Mengameli nguMtsetfosisekelo noma leniketwe lesikhundla nguMengameli.
- LiSekela laMengameli liba sesikhundleni –
- kute kufike mhlaka 30 Apreli 1999 ngaphandle uma likhishiwe noma libuyiselwe umuva ngulelicembu lelinelilungelo lekulikhetsa ngaphasi kwetigatjana (2) na-(3); noma
- kuze umuntfu lokhetfwe kuba nguMengameli ngemuva kwanoma luphi lukhetfo lweSigungu saVelonkhe lolubanjwe kungekafiki mhlaka 30 Apreli 1999, atsatse sikhundla sakhe.
- Sikhala sesikhundla seliSekela laMengameli singavalwa ngulelo cembu lebelikhetse liSekela laMengameli.
- Licembu lelinetihlalo lokungenani letingu-20 kuSigungu saVelonkhe futsi lelingenile kuhulumende welubumbano, linelilungelo lekuniketwa sikhundla sinye noma ngetulu kwaloko kuletikhundla teKhabhinethi lekutawukhetselwa kuto tiNdvuna teMbuso njengekusho kwesigaba (1)(a) tingabekwa, ngekucatsaniswa kwetihlalo letiphetfwe ngulelicembu kuleSigungu kanye netihlalo letiphetfwe ngulamanye emacembu lekakhona.
- Tikhundla teKhabhinethi kumele tabiwe kulawo macembu lekakhona ngekulandzela lendlela lelandzelako:
- Incenye yetihlalo ngesikhundla kumele incunywe ngekuhlukanisa linani letihlalo kuleSigungu saVelonkhe letibanjwe ngekuhlanganyela ngemacembu lekakha hulumende welubanjiswano ngelinani letikhundla lelishiwo esigatjaneni (1)(a), nasinye ngetulu.
- Umphumela, kungabukwa tincenyana kusukela kuyesitsatfu, uma ngabe tikhona, ngiyona ncenye yetihlalo ngesikhundla ngasinye.
- Linani letikhundla letabelwa emacembu lekakhona lapho libekwa ngekwehlukanisa linani letihlalo selilonkhe leliphetfwe ngulelo cembu kuloSigungu saVelonkhe ngalencenye lechazwe endzimeni (b).
- Umphumela, ngekulandzela indzima (e), ukhomba linani letikhundla leliniketwa licembu lelo.
- Lapho kulandzela kusetjentiswa kwalendlela lechazwe ngenhla kukhipha umphumela longetulu kulongatsatfwa nguletikhundla letiniketwe licembu, lomphumela longetulu ubangisana naleminye imiphumela lengetulu yalamanye emacembu, futsi noma siphi sikhundla noma tikhundla letisele lekumele tiniketwe lelo cembu noma lawo macembu ngekulandzelana kwaleyo miphumela lengetulu, kumele tiniketwe lelo cembu noma lawo macembu lanemphumela longetulu lomnyenti kunaleminye ngekulandzelana.
- Mengameli ngemuva kwekubonisana nemaSekela aMengameli nebaholi bemacembu lekakhona lapho, kumele –
- ancume tikhundla letifanele lekufanele tiniketwe emacembu lekakhona kuhulumende welubanjiswano ngekulandzela linani letikhundla letiniketwe lamacembu ngaphasi kwesigatjana (9);
- abeke kuleso naleso sikhundla lilunga leSigungu saVelonkhe leliphindze libe lilunga lelicembu leliniketwe leso sikhundla ngaphasi kwendzima(a), njengeNdvuna yeMbuso lephetse leso sikhundla;
- Uma ngabe kuba nesidzingo ngekweMtsetfosisekelo noma ngesizatfu sahulumende lokahle, agucule lokuncunywa ngaphasi kwendzima(a), kepha kuphela ngekulandzela sigatjana (9);
- kubekwa noma ngukuphi esikhundleni ngaphasi kwendzima(b)-
- uma ngabe Mengameli ucelwa ngumholi welicembu lelo iNdvuna yeMbuso letsintsekako ililunga lalo; noma
- uma kuba nesidzingo ngekweMtsetfosisekelo noma ngesizatfu sahulumende lokahle;
- agcwalise, uma kulesidzingo, kepha kuphela ngekulandzela indzima(b), sikhala lesivele esikhundleni seNdvuna yeMbuso.
- Sigatjana (10) kumele silandzelwe ngemoya locuketfwe ngulomcondvo wahulumende welubumbano, futsi Mengameli naletinye tiphatsimandla letitsintsekako kumele awusebentise ngekufana kutfola kuvumelana ngato tonkhe tikhatsi: uma ngabe kuvumelana kungatfolakali –
- ekusebentiseni emandla latfolakala etindzimeni(a),(c) noma (d)(ii) taleso sigatjana, sincumo seMengameli siyema;
- ekusebentiseni emandla latfolakala etindzimeni(b),(d)(i) noma (e) taleso sigatjana lokutsintsa umuntfu longasilo lilunga lelicembu laMengameli, sincumo semholi welicembu lalowo muntfu lalilunga lalo siyema; futsi
- ekusebentiseni emandla lekashiwo endzimeni(b) noma (e) alesigaba lesitsintsa umuntfu lolilunga lelicembu laMengameli, sincumo seMengameli siyema.
- Uma kubekwa etikhundleni kuguculwa ngaphasi kwesigatjana (10)(c), tiNdvuna teMbuso letitsintsekako kumele tishiye tikhundla tato kepha tivumelekile, lapho kunekwenteka, kutsi tingaphindze tibekwe kuletinye tikhundla letinikwe emacembu ato ngekulandzela loluntjintjo.
- Mengameli –
- ngekuhlolisa nemaSekela aMengameli nebaholi bemacembu lekakhona kuhulumende welubanjiswano, kumele—
- ancume sikhundla lesitsite seNdvuna yeMbuso lekukhulunywa ngaso esigatjaneni(i)(b) uma ngabe kunesidzingo lesilandzela sincumo seMengameli ngaphasi kwaleso sigatjana;
- abeke kuleso sikhundla lowo muntfu longasilo lilunga leSigungu saVelonkhe, njengeNdvuna yeMbuso lephetse leso sikhundla
- agcwalise, uma kudzingekile sikhala kuleso sikhundla; noma
- ngemuva kwekubonisana nemaSekela aMengameli kanye nebaholi bemacembu lekakhona kuhulumende welubanjiswano, kumele acitse kubekwa esikhundleni ngaphasi kwendzima(a) uma ngabe loku kuyadzingeka ngesizatfu seMtsetfosisekelo noma sahulumende lokahle.
- Imihlangano yeKhabhinethi kumele iholwe nguMengameli, noma , uma Mengameli asho njalo, liSekela laMengameli: Loku kwenteke ngekutsi emaSekela eMengameli ahole lemihlangano ngekuntjintjana ngaphandle uma ngabe tidzingo tahulumende nemoya wahulumende welubumbano kukhomba ngalenye indlela.
- IKhabhinethi kumele isebente ngendlela leniketa kucatjangelwa kwemoya wekufuna kuvumelana ngekulandzela sifiso sekuba nahulumende welubumbano kanye nahulumende losebenta ngendlela lengiyo.
Sigatjana 93 seMtsetfosisekelo sitsatfwa ngekutsi sifundzeka kanje:
93. Kubekwa kwemaSekela etiNdvuna tembuso
- Mengameli ngemuva kwekubonisana neMasekela aMengameli nebaholi bemacembu lekakhona eSigungwini setiNdvuna teMbuso, angakha tikhundla temaSekela etiNdvuna teMbuso.
- Licembu linelilungelo lekunikwa sinye noma ngetulu sikhundla sebuSekela Ndvuna yeMbuso ngendlela lefananako ngalokulingene njengoba kwentiwe nakwabiwa tikhundla tetiNdvuna teMbuso.
- Letiphakamiso tesigaba 91 (10) kuya ku-(12) tiyasebenta, netingucuko letidzingekako, nasemaSekeleni etiNdvuna teMbuso, futsi kulokusetjentiswa kutsintfwa kulesigaba kwendvuna yembuso noma sikhundla kumele kutsatfwe ngekutsi kushiwo liSekela leNdvuna yeMbuso noma sikhundla seliSekela leNdvuna yeMbuso, ngalokunjalo.
- Uma umuntfu abekwe njengeliSekela leNdvuna yeMbuso kunoma ngusiphi sikhundla lesiniketwe iNdvuna yeMbuso –
- lelo liSekela leNdvuna yeMbuso kumele lisebentise emandla alo liphindzelente imisebenti yalo egameni laleyo Ndvuna yeMbuso leniketwe kwengamela leso sikhundla ngekulandzela noma ngumuphi umtsetfo noma ngalenye indlela, ngekulandzela imiyalo yeMengameli, noma lebewunganiketwa liSekela leNdvuna yeMbuso nguleyo Ndvuna yeMbuso; futsi
- uma kukhulunywa nganoma ngumuphi umtsetfo ngaleyo Ndvuna yeMbuso loku kumele kutsatfwe ngekutsi kukhulunywa ngeliSekela leNdvuna yeMbuso lelisebenta ngekulandzela kuniketwa emandla ngaphasi kwendzima(a) liniketwa yiNdvuna yeMbuso, lelisebentela yona.
- Uma ngabe liSekela leNdvuna yembuso lingekho noma ngesizatfu lesinye lingakwati kusebentisa emandla alo noma lente imisebenti yaleso sikhundla, Mengameli angabeka lelinye liSekela leNdvuna yeMbuso noma lomunye umuntfu kutsi aphatse kwesikhashana leso sikhundla seliSekela leNdvuna yeMbuso lengekho, noma ente wonkhe umsebenti, lokukanye asebente umsebenti noma asebentise emandla latsite.
Sigaba 96 seMtsetfosisekelo sitsatfwa kutsi sinaletigatjana lesetengetiwe letilandzelako:
- Tindvuna teMbuso kumele titiphendvulele ngamunye kuMengameli nasesiGungwini saVelonkhe ngekuphatfwa kwetikhundla tato, kantsi onkhe emalunga eKhabhinethi ngalokunjalo atiphendvulela ngekuhlanganyela ngekusebenta kwahulumende wavelonkhe nangenchubomgomo yakhe.
- TiNdvuna teMbuso kumele tiphatse tikhundla tato ngakulandzela inchubomgomo lencunywe yiKhabhinethi.
- Uma iNdvuna yeMbuso yehluleka kuphatsa sikhundla sayo ngekulandzela inchubomgomo yeKhabhinethi, Mengameli angayitjela leyo Ndvuna yeMbuso kutsi iphatse leso sikhundla sayo ngekulandzela leyo nchubomgomo.
- Uma leyo Ndvuna yeMbuso yehluleka kulandzela lomyalo weMengameli ngaphasi kwesigatjana (5), Mengameli angayisusa esikhundleni –
- uma kuyiNdvuna yeMbuso lephawulwe esigabeni 91 (1)(a), ngemuva kwekubonisana nayo leNdvuna yeMbuso, kantsi uma leyo Ndvuna yeMbusoingasilo lilunga lelicembu laMengameli noma ingasiye umholi welicembulaleyo Ndvuna yeMbuso; noma
- uma iNdvuna yeMbuso lephawulwe esigabeni 91 (1)(b), ngemuva kwekubonisana nemaSekela eMengameli nebaholi bemacembu lahlanganyele hulumende welubanjiswano.