Satiso: Lelihumusho lesiSwati litsetfwe etiko leteMtsetfo neku tfutfukiswa kweMtsetfo Sisekelo wase Ningizimu Afrika. Chaphela, kune maphutsa ekuhumushweni kwaletinye tincenye. Kungumsebenti wetfu losachubeka kukulungisa loku, nekuphucula indlela yekuhumusha.

Please note: This translation is taken directly from the official Department of Justice edition. We are aware that it is not complete or always accurate (e.g. s6.23.2), and we are working towards a new, better translation.

Sihlomelo C: Hulumende Welubumbano Lwavelonkhe: Umkhakha Wesifundza

  1. Sigaba 132 seMtsetfosisekelo lomusha sitsatfwa ngekutsi sifundzeka kanje:

    132. IMikhandlu leyeNgamele

    1. UMkhandlu loweNgamele wesifundza ubunjwe nguNdvunankhulu kanye nemalunga langengci ku-10 lekakhetfwe nguNdvunankhulu ngekulandzela lesigaba.
    2. Licembu lokungenani lelinetihlalo letingemaphesenti langu- 10 kusishayamtsetfo sesifundza, futsi lelikhetse kufaka sandla kuhulumende welubumbano, linelilungelo lekuniketwa sinye noma ngetulu kwesinye setikhundla eMkhandlwini loweNgamele wesifundza ngekubuka incenye yetihlalo letibanjwe ngulelo licembu kusishayamtsetfo uma kucatsaniswa netihlalo letibanjwe ngulamanye emacembu lafaka sandla kulesishayamtsetfo.
    3. Tikhundla teMkhandlu loweNgamele kumele tiniketwe lawo macembu langenele kubuswa kwesifundza ngekulandzela lendlela lehlelwe esigabeni 91 (9), kantsi ekulandzeleni leyo ndlela uma kuphatfwa kulesigaba –
      1. iKhabhinethi, kumele kufundvwe kutsi kushiwo uMkhandlu loweNgamele;
      2. iNdvuna yeMbuso, kumele kufundvwe kutsi kushiwo lilunga leMkhandlu loweNgamele; kantsi
      3. Sigungu saVelonkhe, kumele kufundvwe kutsi kushiwo sishayamtsetfo sesifundza.
    4. Ndvunankhulu wesifundza ngemuva kwekubonisana nebaholi bemacembu langenele kuphatfwa kwesifundza kumele –
      1. ancume ngendlela yakhona leto tikhundla letinikwa lamacembu langenele kubuswa kwesifundza ngekulandzela linani letikhundla lekaniketwa tona lawo macembu ngaphasi kwesigatjana (3);
      2. abeke kuleso sikhundla lilunga lesishayamtsetfo lalelo cembu leliniketwe leso sikhundla ngaphasi kwendzima(a), njengelilunga leMkhandlu loweNgamele weSifundza lelengamele leso sikhundla;
      3. uma kuba nesidzingo ngetizatfu teMtsetfosisekelo noma ngekufuneka kwahulumende lokahle, antjintje noma ngukuphi kubekwa ngaphasikwendzima (a), kepha ngekulandzela sigatjana (3);
      4. acitse kubekwa esikhundleni ngaphasi kwendzima(b) –
        1. uma Ndvunankhulu acelwa kwenta loko ngumholi walelo cembu lalelo lunga leMkhandlu loweNgamele weSifundza lelitsintsekako; noma
        2. uma kudzingekile ngetizatfu teMtsetfosisekelo noma tahulumende lokahle; noma
      5. agcwalise, uma ngabe kudzingeka, ngekulandzela indzima(b), sikhala esikhundleni selilunga leMkhandlu loweNgamele weSifundza.
    5. Sigatjana (4) kumele sisetjeniswe ngemoya wesidzingo sahulumende welubumbano, kantsi Ndvunankhulu naletinye tiphatsimandla letitsintsekako kumele ekwenteni loku kulesigatjana bafune kutfola kuvumelana ngaso sonkhe sikhatsi: Kepha uma ngabe kungavunyelwana –
      1. ekusetjentisweni kwalamandla lashiwo endzimeni(a),(c), noma (d)(ii) yaleso sigaba, sincumo saNdvunankhulu siyema;
      2. ekusetjentisweni kwalamandla lashiwo endzimeni(b),(d)(i) noma (e) yaleso sigaba lesitsintsa umuntfu longasilo lilunga lelicembu laNdvunankhulu, sincumo semholi walelo cembu lowo muntfu lalilunga lalo siyema; futsi
      3. ekusetjentisweni kwemandla lashiwo endzimeni(b) noma (e) yaleso sigaba latsintsa umuntfu lolinga lelicembu laNdvunankhulu, sincumo saNdvunankhulu siyema.
    6. Uma noma siphi sincumo sekwabikwa kwetikhundla siguculwa ngaphasi kwesigatjana (4)(c), emalunga latsintsekile kumele ashiye tikhundla tawo kepha aphindze avumeleke, kubekwa kuletinye tikhundla letiniketwe emacembu alawo malunga ngekulandzela lokuguculwa.
    7. Imihlangano yeMkhandlu loweNgamele kumele yenganyelwe nguNdvunankhulu wesifundza.
    8. UMkhandlu loweNgamele kumele usebente ngendlela lekhombisa kucatjangelwa kwemoya wekufuna kuvumelana ngekwemgomo wahulumende welubumbano, kanye nesidzingo sahulumende lokahle.
  2. Sigaba 136 seMtsetfosisekelo lomusha sitsatfwe ngekutsi sicuketse lesigatjana lesengetako lesilandzelako:

    1. Emalunga eMkhandlu loweNgamele kumele atiphendvulele kuNdvunankhulu nakusishayamtsetfo sesifundza ngekuphatfwa kwetikhundla tawo, futsi onkhe emalunga aloMkhandlu ngalokunjalo kumele aphendvule sekawonkhe ngekusebenta kwahulumende wesifundza nenchubomgomo yakhe.
    2. Emalunga eMkhandlu loweNgamele kumele aphatse tikhundla tawo ngekulandzela inchubomgomo lebekwe nguloMkhandlu.
    3. Uma lilunga lelitsintsekako lehluleka kulandzela inchubomgomo yeMkhandlu loweNgamele, Ndvunankhulu angalicela lelo lunga kutsi liphatse sikhundla salo ngekuhambisana nalenchubomgomo lehleliwe.
    4. Uma lelilunga lelitsintsekako liyehluleka kulandzela imiyalo yaNdvunankhulu ngaphasi kwesigatjana (5), Ndvunankhulu angalisusa esikhundleni ngemuva kwekubonisana nalo, kepha uma lelo lunga lingasilo lilunga lelicembu laNdvunankhulu noma lingasiye umholi welicembu lelingenele kubuswa kwesifundza, ngemuva kwekubonisana nemholi walelo cembu.