U komberiwa ku lemuka: Vuhundzuluxeri lebyi bya Xitsonga byi tekiwa ku suka eka nkandziyiso wa ximfumo wa Ndzawulo ya Vululami. Ha swi tiva leswaku byi katsa swihoxo swo tala swa vuhundzuluxeri, naswona hi le ku endleni ka vuhundzuluxeri lebyintshwa byo antswa.

Please note: This Xitsonga translation is taken directly from the official Department of Justice edition. We are aware that it includes many translation errors, and we are working towards a new, better translation.

Xikhomanisiwa xa A: Ku Cinciwa eka Xedulu ya 2 eka Vumbiwa ra Khale

  1. Ku siviwa ka ayitheme ya 1 hi leswi landzelaka:

    1. Minhlangano leyi tsarisiweke hi ku landza milawu ya tiko na ku phikizanela nhlawulo wa Palamende ya Rixaka yi fanele ku tsala mavito ya vayimela -langwa eka nhlawulo wolowo eka nxaxamelo wa vayimela -langwa lowu lulamisiweke hi ku landza Xedulu leyi na milawu leyi endliweke ya tiko.

  2. Ku siva ayitheme ya 2 hi ayitheme leyi landzelaka:

    1. Switulu swa Palamende tanihi leswi bohiweke ku ya hi xiyenge 46 xa Vumbiwa byintshwa, swi fanele ku tatiwa hi ndlela leyi landzelaka:
      1. Hafu ya switulu ku suka eka nxaxamelo wa swifundzha lowu tisiweke hi Minhlangano hi ku hambana ka yona, ku nga na nhlayo leyi vekiweke ya switulu leyi hlayiseriweke xifundzha xin’wana na xin’wana tanihi leswi swi nga hlamuseriwa hi khomixini eka nhlawulo lowu landzelaka wa Palamende, ku karhi ku tekeriwa enhlokweni tinhlayo leti nga kona ti tirhiweke hi xisayense hi tlhelo ra vavhoti, na vuyimeri bya minhlangano leyi khumbekaka.
      2. Hafu leyin’wana ya switulu ku suka nxaxamelo wa rixaka lowu tisiweke hi minhlangano hi ku hambana ka yona, kumbe ku huma eka minxaxamelo ya swifundzha laha minxaxamelo ya ya rixaka yi nga tisiwangiki.

  3. Ku siva ayitheme ya 3 hi ayitheme leyi landzelaka:

    1. Minxaxamelo ya vayimela-ku-langwa leyi tisiwiweke hi nhlangano hi ku hetiseka yi fanele ku va na mavito lama ya nga tluriki nhlayo ya vayimela-ku-langwa leyi ringanaka na nhlayo ya switulu eka Palamende ya Rixaka, naswona nxaxamelo wun’wana na wun’wana wo tano wu fanele ku kombisa mavito yalawo hi ndzandzelelano wolowo wu vekiweke hi ku tsakeriwa tanihi laha nhlangano wu nga ha pimaka.

  4. Ku cinciwa ka ayitheme ya 5 hi ku siviwa ka marito lama rhangeleka ndzimana (a) hi marito lawa:

    1. Switulu leswi vuriwaka eka mhaka ya 2(a) swi fanele ku averiwa xifundza hi xifundza eka Minhlangano leyi phikizanelaka nhlawulo, hi ndlela leyi landzelaka:
  5. Ku hundzuluxiwa ka ayitheme ya 6-

    1. hi ku siva marito lama rhangelaka ndzimana ya (a) hi marito lama landzelaka:

      1. Switulu leswi vuriwaka eka mhaka ya 2(b) swi fanele ku averiwa Minhlangano leyi phikizanelaka nhlawulo, hi ndlela leyi landzelaka:

      na

    2. hi ku siva ndzimana ya (a) hi ndzimana leyi landzelaka:

      (a) Mpimo wa nhlayo ya tivhoti hi xitulu hi xitulu wu fanele ku pimiwa hi ku avanyisa nhlayo ya tivhoti leti hoxiweke ta tiko hinkwaro hi nhlayo ya switulu eka Palamende ya Rixaka ya Milawu, ku hlanganisiwa na n’we kutani na mbuyelo byi hlanganisiwa na n’we, ku nga hlayiwi swiphemu, swi fanele ku va mpimo wa nhlayo ya tivhoti hi xitulu hi xitulu.

  6. Ku hundzuluxiwa ka ayitheme ya 7(3) hiku siva ndzimana ya (b) hi ndzimana leyi landzelaka:

    (b) Mpimo wa nhlayo ya switulu leyi hundzuluxiweke hi xitulu hi xitulu wu fanele ku pimiwa hi ku avanyisa ntsengo wa nhlayo ya tivhoti leti hoxiweke tiko hinkwaro, ku susiwile nhlayo ya tivhoti leti hoxiweke tiko hinkwaro ta ntlawa wolowo wu vuriwaka eka ndzimana ya (a), hi nhlayo ya switulu eka Nhlengeletano ya Milawu, ku hlanganisiwa na n’we, ku susiwa nhlayo ya switulu leswi helelaka swi averiwile Nhlangano lowu ku vulavuriwaka hi wona hi ku landza ndzimana ya (a).

  7. Ku siviwa ka ayitheme ya 10 hi ayitheme leyi landzelaka:

    1. Nhlayo ya switulu eka Huvo yo endla milawu ya Xifundzankulu xin’wana na xin’wana yi fanele ku va tanihi laha yi pimiweke hi ku landza xiyenge xa 105 xa Vumbiwa byintshwa.

  8. Ku siviwa ka ayitheme ya 11 hi ayitheme leyi landzelaka:

    1. Minhlangano leyi tsarisiweke hi ku landza milawu ya tiko leyi vekiweke naswona yi phikizanelaka nhlawulo wa Huvo yo endla milawu ya Xifundzankulu, yi fanele ku hlawula mavito ya vayimela-ku-langwa eka nhlawulo wa xifundzankulu xelexo eka minxaxamelo ya Swifundzankulu leyi lulamisiweke hi ku landza Xedulu leyi na milawu ya tiko.

  9. Ku siviwa ka ayitheme ya 16 hi ayitheme leyi landzelaka:

    16. Ku aviwa ka vayimeri

    1. Endzhaku ka loko ku hlayiwa ka tivhoti ku herile, nhlayo ya vayimeri va ntlawa wun’wana na wun’wana yi pimiwile kutani na mbuyelo wa nhlawulo byi hlayiwile hi ku landza xiyenge xa 190 xa Vumbiwa byintshwa, Khomixini, ku nga si hela masiku mambirhi endzhaku ko hlayiwa ka mbuyelo koloko, yi fanele ku veka ku suka eka nongoloko wun’wana na wun’wana wa vayimela-ku-langwa, leri tivisiweke hi ku landza milawu ya tiko, vayimeri va ntlawa wun’wana na wun’wana eka mfumo wa milawu.\
    2. Ku landzelela ku vekiwa koloko hi ku landza Mhaka ntsongo ya (1), loko vito ra muyimela-ku-langwa ri kumekaka eka ku tlula nongoloko wun’we eka Palamende ya Rixaka ya Milawu kumbe eka minongoloko ya hawumbirhi Palamende ya Rixaka na mfumo wa milawu wa xifundzankulu (loko nhlawulo wa Palamende ya Rixaka na wa mfumo wa milawu wa xifundzankulu yi khomiwa hi nkarhi wun’we), kutani muyimela-ku-langwa yeleyo a fanele ku vekiwa tanihi muyimeri hi tlhelo ro tlula rin’we, Nhlangano lowu wu tiseke minongoloko yeleyo, ku nga si hela masiku mambirhi endzhaku ko hlayiwa koloko ka mbuyelo, wu fanele ku kombisa eka Khomixini ku suka eka nxaxamelo wa vayimela ku langwa laha va nga ta yisiwa kona kumbe Palamende leyi munhu yoloye a nga ta tirha eka yona, kumbe hi ndlela leyi swi nga ta va xiswona, laha vito ra munhu yoloye ri nga ta suriwa eka minxaxamelo leyin’wana.\
    3. Khomixini hi xihatla yi ta hangalasa nxaxamelo wa mavito ya vayimeri ePalamende kumbe tipalamende…

  10. Ku cinciwa ka ayitheme ya 18 hi ku yi siva hi ndzimana ya (b) hi ndzimana leyi landzelaka:

    (b) muyimeri u thoriwa tanihi murhumiwa wa nkarhi hinkwawo eka Huvo ya Rixaka ya Swifundzankulu;

  11. Ku siviwa ka ayitheme ya 19 hi leswi landzelaka:

    1. Minxaxamelo ya vayimela-langwa va nhlangano lowu vuriwaka eka mhaka ya 16(1) yi nga ngeteriwa eka nkarhi wun’we ntsena eka nkarhi wihi na wihi hi nkarhi wa tin’hweti ta 12 to sungula hi ku landza siku leri nhlamuselo ya vayimeri hi ku landza mhaka ya 16 yi nga hetisiwa, ku endlela ku tata swivandla swa nkarhinyana: Ntsena loko ku ngetelela koloko ku ta endliwa emaheteleleni ya nxaxamelo.

  12. Ku siva ayitheme ya 23 hi ayitheme leyi landzelaka:

    23. Swivandla leswi pfulekeke

    1. Loko ku tshuka ku va na xivandla ePalamende laha Xedulu lexi xi tirhaka, nhlangano lowu tholeke xirho lexi fambaka wu ta tata xivandla xexo hi ku hlawula un’wana—
      1. loyi vito ra yena ri nga kona eka nongoloko wa vayimela-ku langwa ku suka laha xirho lexi fambaka a xi hlawuriwile kona ro sungula;
      2. loyi a landzelaka a nga ringanela no va kona eka nxaxamelo.
    2. Nhlawulo wa ku siva xivandla swi ta tsariwa swi yisiwa eka Xipikara.
    3. Loko nhlangano lowu yimeriwaka ePalamende wu herisiwa kumbe wu nga ha ri kona naswona swirho swa wona swi tshika mitirho hi ku landza xiyenge xa 23A (1), switulu leswi ku vulavuriwaka hi swona swi ta nyikiwa minhlangano leyi saleke “mutatis mutandis”tanihi loko switulu sweswo swi tshikiwile hi ku landza xiyenge xa 7 kumbe 14, kumbe hi ndlela leyi swi nga va ka xiswona.

  13. Ku nghenisiwa ka ayitheme leyi landzelaka endzhaku ka ayitheme ya 23:

    23A. Xivangelo xo tlhandlekela xo lahlekeriwa hi vuxirho eka tipalamende

    1. Munhu u lahlekeriwa hi vuxirho bya mfumo wa milawu Xedulu lexi xi tirha loko munhu yaloye a yima kuva xirho xa nhlangano lowu nga hlawula munhu yaloye tanihi xirho xa Palamende.
    2. Handle ka mhakantsongo ya (1) nhlangano wihi na wihi lowu nga kona wa tipolitiki wu nga cinca vito nkarhi wun’wana na wun’wana
    3. Nawu wa Palamende, ku nga si hela nkarhi lowu ringaneke loko Vumbiwa byintshwa byi sungurile ku tirha, wu nga pasisiwa hi ku landza xiyenge xa 76(1) xa Vumbiwa lebyintshwa ku hundzuluxa mhaka leyi na mhaka ya 23 ku nyika ndlela leyi swi nga kotekaka eka xirho xa Palamende loyi a yimaka kuva xirho xa nhlangano lowu nga hlawula xirho xexo, ku hlayisa vuxirho eka Palamende yaleyo.
    4. Nawu wa Palamende lowu vuriwaka eka xiyengentsongo xa (3) wu nga tlhela wu pfumelela—
      1. nhlangano wihi na wihi lowu nga kona ku vumba wun’we na nhlangano wun’wana; kumbe
      2. ku va ntlawa wihi na wihi wu tiava ku va mintlawa yo tlula wun’we.
  14. Ku susiwa ka ayitheme ya 24.
  15. Ku hundzuluxiwa ka ayitheme ya 25 –

    1. hi ku siva nhlamuselo ya “Khomixini” hi nhlamuselo leyi landzelaka:

      “Khomixini” ri vula Khomixini ya Nhlawulo leyi vuriwaka eka xiyenge xa 190 xa Vumbiwa byintshwa;

      na

    2. hi ku nghenisa nhlamuselo leyi landzelaka endzhaku ka nhlamuselo ya “nxaxamelo wa rixaka”:

      “Vumbiwa byintshwa” swi vula Vumbiwa ra Riphabliki ra Afrika Dzonga, 1996;

  16. Ku susiwa ka ayitheme ya 26.