U komberiwa ku lemuka: Vuhundzuluxeri lebyi bya Xitsonga byi tekiwa ku suka eka nkandziyiso wa ximfumo wa Ndzawulo ya Vululami. Ha swi tiva leswaku byi katsa swihoxo swo tala swa vuhundzuluxeri, naswona hi le ku endleni ka vuhundzuluxeri lebyintshwa byo antswa.

Please note: This Xitsonga translation is taken directly from the official Department of Justice edition. We are aware that it includes many translation errors, and we are working towards a new, better translation.

Xikhomanisiwa xa C: Mfumo wa Vun’we bya Rixaka: Xiyenge xa Xifundzankulu

  1. Xiyenge xa 132 xa Vumbiwa lerintshwa xi tekiwa tanihi loko xi hlayeka hi ndlela leyi landzelaka:

    132.Tihuvonkulu

    1. Huvonkulu ya xifundzankulu yi vumbiwa hi Holobyenkulu na swirho leswi nga riki henhla ka 10 leswi thoriweke hi Holobyenkulu ku ya hi xiyenge lexi.
    2. Nhlangano lowu wu nga na ku sukela eka 10 wa tiphesente kumbe ku tlula wa switulu eka Huvo yo endla milawu ya Xifundzankulu naswona lowu wu nga boha ku nghenela eka mfumo wa vun’we bya rixaka, wu fanele ku averiwa ndzawulo yin’we kumbe ku tlula eka Huvonkulu hi ndzinganelano wa nhlayo ya switulu leyi wu nga na yona eka mfumo wa milawu loko ku pimanisiwa na nhlayo ya switulu leswi Minhlangano leyin’wana leyi khumbekaka yi nga na swona.
    3. Tindzawulo ta Huvonkulu ti fanele ku averiwa Minhlangano leyi khumbekaka hi ku landzelelana ka yona ku ya hi endlelo leri hlamuseriweke eka xiyenge xa 91(9), kutani loko ku tirhisiwa fomula yeleyo leswi swi vuriwaka eka xiyenge xalexo swi kongomisiwa eka—
      1. Khabinete, swi fanele ku hlayiwa tanihi loko swi vula Huvonkulu;
      2. Holobye, swi fanele ku hlayiwa tanihi loko swi vula xirho xa Huvonkulu; naswona
      3. Nhlengeletano ya Milawu, swi fanele ku hlayiwa tanihi loko swi vula mfumo wa milawu wa xifundzankulu.
    4. Holobyenkulu wa xifundzankulu endzhaku ko tsundzuxana na varhangeri va Minhlangano leyi khumbekaka u fanele—
      1. ku pima nhlayo leyi nga yona ya tindzawulo leti ti faneleke ku averiwa Minhlangano leyi khumbekaka hi ku ya hi nhlayo ya tindzawulo leti averiweke yona hi ku landza xiyengentsongo xa (3);
      2. ku thola hi tlhelo ra ndzawulo yin’wana na yin’wana yo tano xirho xa mfumo wa milawu lexi nga xirho xa Nhlangano lowu ndzawulo yeleyo a yi averiwile wona ku ya hi ndzimana ya (a), ku va xirho xa Huvonkulu lexi nga na vutihlamuleri bya ndzawulo yeleyo;
      3. loko swi tshuka swi laveka hi swikongomelo swa Vumbiwa kumbe hi ku endlela mafumelo lamanene, ku cinca mapimelo wahi na wahi eka ndzimana ya (a), ku ya hi xiyengenyana xa (3);
      4. ku yimisa ku thoriwa kwihi na kwihi ehansi ka ndzimana ya (b)—
        1. loko Holobyenkulu a komberiwa ku endla tano hi murhangeri wa Nhlangano lowu xirho xa Huvonkulu lexi ku vulavuriwaka haxona xi nga xirho xa wona; kumbe
        2. loko swi tshuka swi laveka ku endlela swikongomelo swa Vumbiwa kumbe ku endlela mafumelo lamanene; kumbe
      5. ku siva, loko swi laveka, ku ya hi ndzimana ya (b), xivandla xa ntirho ehofisini ya xirho xa Huvonkulu.
    5. Xiyengentsongo xa (4) xi fanele ku endliwa leswaku xi tirhisiwa hi moya lowu wu nga ndzeni ka mianakanyo ya mfumo wa vun’we bya rixaka, kutani Holobyenkulu na vatirhi lavan’wana va makungu lava khumbekaka eku tirhiseni ka xiyengentsongo xelexo va fanele ku lavana na ku fikelela ntwanano hi minkarhi hinkwayo: Ku ri leswaku loko ku nga fikeleriwi ntwanano ehenhla ka—
      1. ku tirhisiwa ka matimba loku ku vuriwaka eka ndzimana ya (a), ya (c) kumbe ya (d) (ii) ya xiyengentsongo xelexo, xiboho xa Holobyenkulu hi xona xi nga na matimba ku tlula leswin’wana;
      2. ku tirhisiwa ka matimba loku ku vuriwaka eka ndzimana ya (b), ya (d)(i) kumbe ya (e) ya xiyengentsongo xelexo xi khumbhaka munhu la nga riki xirho xa Nhlangano lowu Holobyenkulu a welaka eka wona, xiboho xa murhangeri wa Nhlangano lowu munhu yoloye a welaka eka wona hi xona xi nga na matimba ku tlula leswin’wana; na
      3. ku tirhisiwa ka matimba loku ku vuriwaka eka ndzimana ya (b) kumbe ya (e) ya xiyengentsongo xelexo lexi khumbhaka munhu la nga xirho xa Nhlangano lowu Holobyenkulu a welaka eka wona, xiboho xa Holobyenkulu hi xona xi nga na matimba ku tlula leswin’wana.
    6. Loko mapimelo wahi na wahi ya ku averiwa ka tindzawulo ku cinciwa ku ya hi xiyengentsongo xa (4)(c), swirho leswi khumbekaka swi fanele ku huma eka tindzawulo ta swona, kambe swi tshama swa ha ri na mfanelo, laha swi tirhaka, yo thoriwa nakambe eka tindzawulo tin’wana leti averiweke Minhlangano hi ku hambana ka yona hi ku landza mapimelo lama cinciwaka.
    7. Tinhlengeletano ta Huvonkulu ti fanele ku fambisiwa hi Holobyenkulu wa xifundzankulu xelexo.
    8. Huvonkulu yi fanele ku tirha hi ndlela leyi tekelaka enhlokweni moya wa vun’we wa mfumo, xikan’we na xilaveko xa matirhelo ya mfumo lowu nga na vuswikoti.

  2. Xiyenge xa 136 xa Vumbiwa lerintshwa xi tekiwa va xi ri na swiyengentsongo swo ngetelela leswi landzelaka:

    1. Swirho swa Huvonkulu swi na vutihlamuleri eka Holobyenkulu na le ka mfumo wa Swifundzankulu hi mafambiselo ya tindzawulo ta swona, naswona swirho hinkwaswo swa Huvonkulu swi hlanganile, hi ndlela yeleyo swi na vutihlamuleri bya ku tirhiwa ka mitirho ya mfumo wa xifundzankulu na tipholisi ta wona.
    2. Swirho swa Huvonkulu swi fanele ku fambisa tindzawulo ta swona hi ku fambisana na pholisi leyi bohiweke hi Huvo.
    3. Loko xirho xa Huvonkulu xi tsandzeka ku fambisa matirhelo ya Huvo hi ku fambisana na pholisi leyi bohiweke hi Huvo, Holobyenkulu a nga ha lava leswaku xirho lexi khumbekaka xi endla leswaku mafambiselo ya ndzawulo yeleyo ya fambelana na mikhuva yeleyo ya matirhelo.
    4. Loko xirho lexi khumbekaka xi tsandzeka ku landza xilaveko xa Holobyenkulu ehansi ka xiyengentsongo xa (5), Holobyenkulu a nga ha susa xirho ehofisini endzhaku ka ku tihlanganisa na xirho, naswona loko xirho xi nga ri xirho xa nhlangano wa Holobyenkulu, kumbe xingari murhangeri wa nhlangano lowu nghenelaka, angaha tlhela nakambe endzhaku a tihlanganisa na murhangeri wa nhlangano wa xirho xexo.